zmień kontrast powiększ czcionkę pomniejsz czcionkę uproszczona wersja
Rada Miasta Chorzów

Rada Miasta Chorzów Interpelacje i zapytania

Interpelacja KRM.0003.24.44.2024 (dot. uhonorowania postaci Teofila Paczyńskiego)

Autor: Grzegorz JOSZKO , dodano: 21 czerwca 2024

Od 1870 roku nadawany jest tytuł honorowego obywatela najpierw Królewskiej Huty, potem Chorzowa. Wśród znakomitości jest m.in. Volkmar Meitzen, Hugo Lobe, Jerzy Buzek, Gerard Cieślik czy Damian Zimoń. Ponadto w małej Sali Sesyjnej znajdują się podobizny osób zasłużonych dla miasta m.in. Edmunda Baranowskiego.
Jedną z najbardziej zapomnianą w historii miasta osób jest Teofil Paczyński, działający na terenie Wielkich Hajduk był prawdziwym prekursorem stworzenia działalności charytatywnych, ale również uczestniczył w najważniejszych wydarzeniach politycznych, kulturalnych oraz sportowych.
Zwracam się zatem z prośbą o uhonorowanie tej postaci w annałach miasta, nadanie mu pośmiertnie honorowego obywatelstwa lub upamiętnienie w małej Sali Sesyjnej, skoro znajduje się w niej postać Baranowskiego, którego do Hajduk ściągnął właśnie Teofil Paczyński, to pokazuje, że pamięć o tej osobie jest ważna.

Poniżej znajduje się biogram Paczyńskiego.

Teofil Paczyński urodził się 27 kwietnia 1876 roku w wielkopolskim Śremie. Od 1901 roku związany z Górnym Śląskiem, gdzie zamieszkał w Bismarckhütte przy Kollmannstrasse 17 (dzisiejsza ulica 16 Lipca) i zajął się kupiectwem, choć zasłynął z czegoś zupełnie innego. Historyk Roman Adler postawił problem badawczy, że być może Teofil Paczyński pochodził z rodu Paczyńskich z podgliwickiej Paczyny, będących do końca XVIII wieku właścicielami Hajduk Górnych. Gdyby tezę tę udało się udowodnić, oznaczałoby to, że na Górny Śląsk trafił nie tylko, by zrobić karierę i zdobyć majątek, ale kierowany porywem patriotyzmu i chęcią pracy u podstaw, wrócił w rodzinne strony, by prowadzić polską akcję narodową. Taką motywację uwiarygodnia to, że od pierwszych chwil pobytu na Górnym Śląsku, obok działalności biznesowej, brał aktywny udział w życiu polskich organizacji. Był członkiem Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, polskiego chóru „Słowiczek” i organizatorem miejscowej komórki Zjednoczenia Zawodowego Polskiego.
W 1914 roku Paczyński został zmobilizowany do armii niemieckiej i wysłany na front wschodni. Skierowany do szkoły podoficerskiej, po jej ukończeniu, został awansowany na kaprala. W armii kajzera dosłużył się stopnia sierżanta. W czasie rewolucji w 1918 roku działał w radach żołnierskich Gdańska. Założył „Radę Żołnierzy Polaków” akcentującą aspiracje narodowe żołnierzy Polaków. Następnie był delegatem na Zjazd Dzielnicowy w Poznaniu. Wrócił do Bismarckhütte i był współzałożycielem miejscowej Rady Ludowej i organizatorem polskich wieców.
Obok oficjalnej działalności politycznej zaangażował się w działania konspiracyjne. Część źródeł podaje, że już w styczniu 1919 roku wraz z Wincentym Wizą i Wincentym Krawczykiem wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska i rozpoczął organizację jej hajduckiej komórki. Gromadzono broń, werbowano ludzi i przygotowywano plan działania na wypadek wybuchu powstania. Od marca 1919 zagrożony aresztowaniem musiał się ukrywać. Zbiegł do Polski, do Sosnowca, tam zaciągnął się do 1. Pułku Strzelców Bytomskich. Nie brał jednak udziału w działaniach wojennych oddziału, ponieważ skierowany został do prac organizacyjnych. Tam poznał m.in. przyszłego marszałka Sejmu Konstantego Wolnego, Józefa Dreyzę czy ks. Pośpiecha.
Do Bismarckhütte wrócił pod koniec 1919 roku po ogłoszeniu amnestii i niemal
z marszu rzucił się w wir polskiej pracy narodowej, stał za powstaniem lub reaktywacją licznych, polskich towarzystw. To właśnie do Paczyńskiego dotarł apel polskich władz plebiscytowych wzywający do tworzenia polskich klubów.
Pierwsze spotkanie organizacyjne odbyło się 6 kwietnia 1920 roku w należącej do Paczyńskiego restauracji „Pod Białym Orłem”. Paczyński był motorem napędowym powstania klubu, angażował działaczy i kaperował graczy. Stale obecny w strukturach zarządu, po rezygnacji pierwszego prezesa Pawła Koppy, stanął za sterami klubu. Przewodził „Ruchowi” dwukrotnie, w latach 1920–1921 i w 1932–1933.
Prowadził własny biznes, ale był aktywny na wielu polach. Po plebiscycie włączył się w działania polonizujące gminę, której potencjał gospodarczy skupiał się raczej w rękach niemieckich. W 1924 roku z inicjatywy Teofila Paczyńskiego został założony Ludowy Bank w Wielkich Hajdukach, będący pierwszą polską placówką bankową w powiecie świętochłowickim.
Będąc radnym gminy Hajduki, Paczyński storpedował starania niemieckiego burmistrza Hajduk Fuhrmanna skierowane ku wydzierżawieniu przez niemiecki Dresdner Bank nieruchomości po niemieckim Volksbanku. Stanowiska w lokalnej bankowości pełnił przez całe lata 30.; był prezesem rad nadzorczych Banku Ludowego w Królewskiej Hucie i Hajdukach. Wreszcie jako radny doprowadził do ustąpienia niemieckiego burmistrza gminy. W ten sposób Paczyński otwarł drogę rozwoju polskiej gospodarki w Hajdukach. W czasach załamania gospodarczego był współorganizatorem i zajął stanowisko skarbnika w gminnej kuchni ludowej. Sięgnięto do kieszeni kupców, urzędników gminnych i handlowych, otrzymano pełne wsparcie ze strony kościoła. Proboszcz Czempiel hojnie uposażył kuchnię. Efektem było wydawanie ponad 800 obiadów dziennie przez szereg miesięcy.
Początkowo związany z ruchem hallerczyków, należał do pierwszych członków Związku Hallerczyków w Hajdukach. Był częstym delegatem na zjazdy tej organizacji.
W marcu 1925 roku Paczyński został wybrany do Zarządu Głównego Związku Hallerczyków. Odznaczony Mieczami Hallerowskimi. Po aresztowaniu Korfantego w 1930 roku był organizatorem wizyty Hallera na Śląsku. Następnie najprawdopodobniej związał się ze śląską sanacją, był wiceprezesem oddziału gminnego Ligi Morskiej i Kolonialnej, działał w Lidze Obrony Przeciwlotniczej, Związku Powstańców Śląskich, wspierał miejscową drużynę harcerską. Był jednym z członków założycieli Związku Polskich Restauratorów. Wysoką pozycję Paczyńskiego znakomicie ilustruje fakt, iż zasiadł w komitecie budowy katowickiej katedry, a konkretnie był członkiem komisji propagandowo-finansowej. O randze funkcji świadczy, że kolegami Paczyńskiego w komisji byli posłowie, kanonicy katedralni, inżynierowie i dyrektorzy – przedstawiciele kadr zarządzających najwyższego szczebla, członkowie kierownictwa śląskich kolei oraz samorządowcy, m.in. burmistrz Mikołowa. Biorąc pod uwagę, że w zarządzie głównym zasiadali, obok biskupa katowickiego, także wojewoda śląski i marszałek Sejmu Śląskiego, jasnym jest, że Paczyński nie był zwykłym kupcem. Należał do absolutnych elit władzy województwa śląskiego, mając bliskie kontakty i bezpośrednie dojścia do władz wojewódzkich. Nie zachowały się albo czekają na odkrycie dokumenty w tej sprawie, ale poprawa sytuacji klubu, patronat huty „Batory”, a wreszcie budowa nowoczesnego stadionu, nie były dziełem przypadku. Tajemnica otacza ostatnie chwile życia Teofila Paczyńskiego. W chwili wybuchu wojny miał już 63 lata. Może zginął podczas kampanii wrześniowej? Może w czasie okupacji posługiwał się innym nazwiskiem i pod takim został pochowany?

21 czerwca 2024 - Grzegorz JOSZKO

Odpowiedź na zapytanie (odp_44.anonymised.pdf)

10 lipca 2024 - KRM ChorzowPobierz plik

Odpowiedź na zapytanie (odp_44.anonymised.pdf)

10 lipca 2024 - KRM ChorzowPobierz plik

Odpowiedź w załączeniu.

10 lipca 2024 - KRM Chorzow

Najnowsze interpelacje i zapytania

dot. namalowania martwego pola

Sławomir KORDELA - interpelacja z dnia 21 listopada 2024

dot. przejścia podziemnego AKS - ul. Młodzieżowa

Marek OTTE - interpelacja z dnia 12 listopada 2024

dot. usunięcia wraku samochodu

Marek OTTE - interpelacja z dnia 12 listopada 2024

dot. zainstalowania latarni

Marek OTTE - interpelacja z dnia 12 listopada 2024

dot. uzupełnienia kostek na ul. Chrobrego

Sławomir KORDELA - interpelacja z dnia 9 listopada 2024

dot. przycięcia krzewów

Mateusz MICHAŁEK - interpelacja z dnia 30 października 2024

dot. monitoringu na ul. Wandy

Sławomir KORDELA - interpelacja z dnia 30 października 2024

dot. usunięcia dzikiego „wysypiska”

Ewa PRZYBYLSKA - interpelacja z dnia 29 października 2024